lundi 27 octobre 2008

De Brabo van Jef Lambeaux

De Grote Markt en Stadhuis van Antwerpen zonder hun Brabo, we kunnen het ons moeilijk voorstellen. De afgekapte reuzenhand staat op het Antwerps stadswapen. Het was dan ook vanzelfsprekend dat Jef Lambeaux, geboren op 2 stappen van de plaats waar de Brabo moest komen, teruggreep naar de Brabomythe om dit meesterwerk uit te voeren.
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

Een beetje etymologie

Volgens de legende gaat de naam Antwerpen terug naar het dapper gebaar van de legioensoldaat Silvio Brabo die de hand van een neergeslagen reus in de Schelde gooide. De regels van de historische taalkunde leren ons echter dat we hier met een valse etymologie te maken hebben: de “h-“ van “hantwerpen” zou nooit kunnen verdwenen hebben om te komen tot een “Antwerpen”. De waarschijnlijke benaming van Antwerpen is eerder te zoeken in een uitdrukking van het oude Nederlands, namelijk “aan de werpen” (bij de dijken), of nog: “aan ’t werf” (bij het scheepswerf).
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

De legende klinkt mooier

Maar is de historische werkelijkheid dan zo belangrijk? Klinkt de legende niet mooier? Er was eens, zegt de legende, een afschuwelijke reus, Druoon Antigoon genaamd die de oevers van de Schelde onveilig maakte; van alle schippers die zich op de stroom waagden eiste hij losgeld. Wie niet betaalde werd de hand afgekapt.
Totdat een moedig soldaat, Silvius of Salvius Brabo, de reus kwam uitdagen en overwinnen. Op zijn beurt kapte de Romeinse soldaat Druoon Antigoons hand af en gooide die in het Scheldewater.
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

De Brabo van Jef Lambeaux

Hugo Lettens verhaalt over de italianiserende invloed op de Brabosculptuur van Jef Lambeaux: “in 1882 kreeg Jef Lambeaux van de Staat en de stad Antwerpen subsidies die hem toelieten Italië te bezoeken, waar hij de beeldhouwwerken uit de 16. en de 17. eeuw naar hartenlust mocht bestuderen. Hiervan is de invloed duidelijk in de structuur van de beroemde Brabofontein, die getoond werd op het Salon te Gent van 1883. Zo ligt de originaliteit ervan in de houding van de afgebeelde figuur die loopt en werpt in één beweging; hij is geplaatst op een sokkel gevormd door een kasteeltje, een afgehakt hoofd, een schip, drie nimfen, het neerliggende lichaam, maar ook nog door een schildpad, een zeehond, een dolfijn en een draak.”
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

De Mercurius van Giambologna

Als we aanvaarden dat het zijn Italiëreis was die Lambeaux de inspiratie gaf voor zijn Brabobeeld , dan zijn critici het meestal ook eens over een van zijn inspiratiebronnen: Giambologna, alias Jehan de Bologne, Frans-Vlaams kunstenaar in Italië gevestigd, maar afkomstig uit Douai, die 300 jaar eerder een vliegende Mercurius had uitgebeeld.
Citeren we nog eens Hugo Lettens:”Het succes van het monument op het Salon van Gent was immens: op één slag werd Jef Lambeaux de meest bekende onder de Belgische beeldhouwers. In 1884 krijgt hij de bestelling van een enorme bronzen fontein (ingehuldigd in 1887), en waarvoor de beeldhouwer geen beroep deed op een architect.”
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

De stad die Jef Lambeaux nauw aan het hart lag

Een bezoek aan Brabo in Antwerpen laat ons kennis maken met meerdere werken van Jef Lambeaux. Als we onze blik op de Grote Markt wenden naar het huis Kreglinger, zien we er een Sint-Joris met de Draak, een werk in verguld brons. Enkele tientallen meter verder, richting Schelde, staat het Hansahuis, versierd met zware boegbeelden, eveneens van Jef Lambeaux. Kijken we naar de andere kant, dan ontdekken we aan de voet van de kathedraal het monument voor architect Appelmans. Gaan we de Zoo binnen, dan mogen we er het Darwinmonument en Prometheus en de Arend zeker niet achteloos voorbijlopen (de blogs spraken er reeds over).

Brabo en “Amusez Lambeaux”

Meerdere kunstenaars sloten zich aan bij het project hedendaagse kunst “Amusez Lambeaux”. Ze presenteren een werk geïnspireerd op de Brabo van Jef Lambeaux. We citeren: Jacques Dujardin, Frank Maïeu, Félix Roulin en Angel Vergara.
Afspraak van 1 tot 21 december 2008 in het Volkshuis op het Voorplein van Sint-Gillis om er ons te confronteren met hun confrontatie met Jef Lambeaux.


(Vertaling: Frans Van Parijs)




o Dank aan André Fromont die ons zijn foto-illustraties ten leen gaf.

o Hugo Lettens, nota over Jef Lambeaux in de tentoonstellingscatalogus "Sculptures
belges au 19.s., 1990, o.l.v.Lacques van Lennep.

o Een interessante link over de retrospectieve Giambologna in Firenze (2006): http://www.latribunedelart.com/Expositions/Expositions_2006/Giambologna_522.htm


Info:

Philippe Leclercq
Coördinatie
Musée Jef Lambeaux Museum ASBL-VZW
Savooistraat 38
1060 Sint-Gillis
TEL 02-537 72 48
GSM 0498-62 97 32
FAX 02-537 70 03

jeudi 16 octobre 2008

De Brabo à Lambeaux

Comment imaginer le Grote Markt et l'Hôtel de Ville d'Anvers sans le Brabo? La main tranchée du géant fait partie du blason de la ville. Il était tout naturel que Lambeaux, né à deux pas du lieu où la statue devait être installée, fasse sien le mythe de Brabo pour concevoir son chef d'œuvre.
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

Un peu d'étymologie

La légende fait remonter l'origine du nom "Antwerpen" au geste courageux du légionnaire Silvius Brabo jetant dans l'Escaut la main d'un géant terrassé. Les règles de la linguistique historique nous apprennent cependant qu'il s'agit d'une étymologie fausse: le "h" aspiré de "hand werpen" n'aurait jamais pu disparaître pour donner "Antwerpen". L'origine vraisemblable du nom Anvers serait plutôt à chercher dans une expression de l'ancien flamand se rapprochant de "aan de werpen" (près des digues) ou de "aan't werf" (près du chantier naval).Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

La légende plus belle

Mais la vérité historique n'est pas le plus important ici et la légende nous convient très bien. Celle-ci raconte qu'un affreux géant du nom de Druoon Antigoon habitant les rives de l'Escaut rançonnait les bateliers qui voulaient naviguer sur le fleuve. A ceux qui refusaient de payer, le géant tranchait la main. Jusqu'à ce qu'un courageux soldat romain, du nom de Silvius ou Salvius Brabo, vienne défier le géant et le vaincre. A son tour, le soldat romain trancha la main de Druoon Antigoon et la jeta dans les flots scaldéens.
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

Le Brabo de Lambeaux

Hugo Lettens évoque les influences italianisantes qui marquent cette sculpture: "En 1882, l'Etat et la ville d'Anvers allouèrent à Lambeaux des subsides qui lui permirent de visiter l'Italie où il étudia les sculptures des 16e et 17e siècles. L'influence en est manifeste dans la structure de la très célèbre Fontaine de Brabo montrée au Salon de Gand en 1883: ainsi l'originalité dans l'attitude de ce personnage qui court et lance en même temps, posé sur un socle formé d'un petit château, d'une tête tranchée, d'un navire, de trois nymphes, d'un corps étendu, mais encore d'une tortue, d'un phoque, d'un dauphin et d'un dragon."
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

Le Mercure de Giambologna

Si c'est lors de son voyage en Italie que Lambeaux eut l'idée de son Brabo, l'on s'accorde souvent à citer une de ses sources d'inspiration: Giambologna, alias Jehan de Bologne, un artiste français installé en Italie mais originaire de Douai, qui 300 ans plus tôt avait sculpté un Mercure volant. Hugo Lettens poursuit: "Le succès de ce monument au Salon fut immense. Lambeaux devenait du même coup le plus renommé des sculpteurs belges. En 1884, on lui commanda l'exécution en bronze de l'énorme fontaine (inaugurée en 1887) pour laquelle le sculpteur n'eut pas recours à un architecte."
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

La ville chère au cœur de Lambeaux

En visite à Anvers, ne vous contentez pas de la Fontaine de Brabo! Quand vous serez au Grote Markt, tournez votre regard vers la Maison Kreglinger couronnée par St-Georges et le Dragon, en bronze doré. A quelques dizaines de mètres, vers l'Escaut, découvrez ensuite la maison hanséatique ("hansa huis") ornées de lourdes figures de proue signées Jef Lambeaux. A l'opposé, aux pieds de la cathédrale, ne manquez pas le mémorial dédié à l'architecte Appelmans. Et si vous visitez le zoo, cherchez le monument à Darwin et le Prométhée et son Aigle déjà évoqués sur ce blog…
Image hébergée sur http://www.imageshotel.org/

Brabo et "Amusez Lambeaux"

Plusieurs artistes inscrits dans le projet d'art contemporain "Amusez Lambeaux" ont choisi de présenter un travail inspiré du Brabo. Il s'agit de Jacques Dujardin, de Frank Maïeu, de Félix Roulin et d'Angel Vergara. Rendez-vous du 1er décembre au 21 décembre 2008 à la Maison du peuple de Saint-Gilles pour admirer leurs créations!


Sources:

o Merci à André Fromont qui nous prête ses illustrations photographiques.

o Hugo Lettens, notice sur Lambeaux dans le catalogue de l'expo "La sculpture belge au 19e siècle" (1990, direction Jacques van Lennep)

o Un lien intéressant sur une rétrospective Giambologna en 2006 à Florence: http://www.latribunedelart.com/Expositions/Expositions_2006/Giambologna_522.htm




Pour tous renseignements

Philippe Leclercq
Coordination
ASBL Musée Jef Lambeaux Museum
Rue de Savoie 38
1060 Saint-Gilles
TEL 02-537 72 48
GSM 0498-62 97 32
FAX 02-537 70 03